4 odmiany języka hiszpańskiego
Jak pewnie możesz się domyślać, w różnych częściach Hiszpanii, jak i w poszczególnych krajach Ameryki Południowej i Środkowej występują różne odmiany języka hiszpańskiego. W tym poście chciałabym się skupić na samej Hiszpanii i przedstawić Ci kilka informacji dotyczących odmian języka hiszpańskiego właśnie w tym kraju.
Na początku zwróćmy uwagę na kilka bardzo interesujących faktów. Język hiszpański jest używany przez ponad 500 milionów osób (jako język ojczysty) w 135 krajach lub terytoriach. W ponad 20 z nich jest językiem urzędowym. Język ten jest również drugim najczęściej używanym językiem na całym świecie. Przed nim w rankingu znajduje się język chiński, a za nim język angielski.
Ostatnio zauważamy wzrost popularności języka hiszpańskiego. Dlatego też nie powinien nas dziwić fakt, że jest on drugim najczęściej używanym językiem w komunikacji międzynarodowej. W tym zestawieniu wyprzedził go jedynie język angielski, który przez wielu jest już określany jako lingua franca.
Wiemy już, że język hiszpański możemy usłyszeć niemal na całym świecie (najczęściej w Ameryce Południowej, Ameryce Północnej, Europie i Afryce). Jak można się spodziewać, w każdej części świata spotkamy się z różnymi odmianami tego języka. Co więcej, z różnymi odmianami spotkamy się również w samej Hiszpanii.
W Konstytucji Hiszpanii znajdziemy takie oto zapisy dotyczące języka hiszpańskiego:
👉 Artículo 3
- El castellano es la lengua española oficial del Estado. Todos los españoles tienen el deber de conocerla y el derecho a usarla.
- Las demás lenguas españolas serán también oficiales en las respectivas Comunidades Autónomas de acuerdo con sus Estatutos.
Te oto zapisy zostały przetłumaczone przez Tadeusza Mołdawę na język polski w następujący sposób:
👉 Artykuł 3
- Kastylijski jest hiszpańskim urzędowym językiem państwa. Wszyscy Hiszpanie mają obowiązek go znać i prawo posługiwać się nim.
- Pozostałe języki hiszpańskie są również językami urzędowymi w odpowiednich wspólnotach autonomicznych, zgodnie z ich statutami.
Całą Konstytucję Hiszpanii w polskim tłumaczeniu znajdziesz TUTAJ.
🔔 Jedna kwestia może nie dawać nam spokoju. Co oznacza zwrot 👉 „pozostałe języki hiszpańskie”? Jakie języki należą do tej grupy? To właśnie tą grupą języków chciałabym zająć się w tym wpisie. Przedstawię Ci następujące języki: baskijski, kataloński, galicyjski oraz walencki.
1️⃣ Język baskijski
(hiszp. euskera lub vasco)
Język ten jest używany obecnie przez ponad milion osób (około 90% z nich mieszka w Hiszpanii). Jest on językiem urzędowym w Kraju Basków (País Vasco), czyli w jednej ze wspólnot autonomicznych znajdujących się na północy Hiszpanii (ogólnie mamy ich 17). Trzeba również podkreślić, że wymaga się jego znajomości na stanowiskach państwowych.
Jest to niezwykły język, ponieważ do tej pory nie ustalono jego pochodzenia. Możemy być jedynie pewni, że nie należy on do języków indoeuropejskich (tak jak język polski), mimo że znajdziemy w nim całkiem sporo zapożyczeń z języka francuskiego, hiszpańskiego i łaciny. Istnieje teoria, że język ten wywodzi się z języków kaukaskich.
Język baskijski jest dość trudnym językiem, ponieważ wymaga opanowania dość skomplikowanej odmiany czasowników oraz rzeczowników. Co więcej, w obrębie tego języka wyróżniamy 10 dialektów.
Oto przykładowe wyrażenia w tym języku:
j. baskijski – j. hiszpański – j. polski
👉 kaixo – hola – cześć
👉 egun on – buenos días – dzień dobry
👉 eskerrik asko / mil esker – muchas gracias – dziękuję bardzo
👉 agur – adiós – do widzenia
👉 bai – sí – tak
👉 ez – no – nie
👉 jaia – fiesta – impreza
👉 ez dut ulertzen – no entiendo – nie rozumiem
Warto również obejrzeć film Hiszpański temperament (hiszp. Ocho apellidos vascos), który w zabawny sposób przedstawia stereotypy dotyczące Basków oraz Andaluzyjczyków. W filmie usłyszycie także trochę języka baskijskiego.
2️⃣ Język galicyjski
(hiszp. gallego)
Tym językiem posługuje się 3,2 miliona osób, które zamieszkują głównie Galicję oraz sąsiednie prowincje (północno-zachodnia Hiszpania). Możemy go także usłyszeć w Ameryce Południowej (np. w Argentynie, Brazylii czy Meksyku) wśród potomków osób, które dawniej wyemigrowały z Hiszpanii.
Powstał on na podstawie łaciny oraz dialektów celtyckich. Jest bardzo podobny do języka portugalskiego (podobnie jak hiszpański). Niektórzy językoznawcy twierdzą także, że język galicyjski, portugalski i mirandyjski (używany w północno-wschodniej Portugalii) to trzy odmiany jednego języka.
Przykłady wyrażeń:
j. galicyjski – j. hiszpański – j. polski
👉 bo día – buenos días– dzień dobry
👉 grazas – gracias – dziękuję
👉 ámote – te amo – kocham cię
👉 can – perro – pies
👉 hoxe – hoy – dzisiaj
👉 xogo – ayer – wczoraj
3️⃣ Język kataloński
(hiszp. catalán)
Ten język jest językiem urzędowym nie tylko w trzech wspólnotach autonomicznych Hiszpanii (w Katalonii, Walencji i na Balearach), ale również w Andorze. Posługuje się nim około 11 milionów ludzi. Jeśli mielibyśmy porównać kataloński do innych języków, bliżej mu do portugalskiego i francuskiego niż do hiszpańskiego. Jego najbliższym krewnym jest język oksytański (w Polsce częściej nazywany językiem prowansalskim).
Język kataloński ma trudniejszą gramatykę niż język hiszpański. Różnice między tymi dwoma językami szczególnie widać na poziomie wymowy i słownictwa.
Oto kilka przykładów różnic między tymi językami:
j. kataloński – j. hiszpański – j. polski
👉 bona nit – buenas noches – dobranoc
👉 adéu – adiós – do widzenia
👉 gràcies – gracias – dziękuje
👉 em sap greu – lo siento – przykro mi
👉 Em dic … – Me llamo… – Nazywam się…
👉 Tinc … anys. – Tengo … años. – Mam … lat.
Moją propozycją filmową będzie tutaj film Jak zostać Katalonką (hiszp. Ocho apellidos catalanes), który jest drugą częścią wcześniej już wspomnianego filmu Hiszpański temperament. Uważam, że część pierwsza była o wiele lepsza i zabawniejsza, ale może Ty uznasz inaczej.
4️⃣ Język walencki
(hiszp. valenciano)
Tutaj sprawa się komplikuje, ponieważ istnieje spór dotyczący tego, czy język walencki jest odrębnym językiem. Dla jednych jest to po prostu dialekt języka katalońskiego używany w Walencji (zachodnia Hiszpania), a dla innych (w szczególności dla samych walencjan) jest to język autonomiczny. W kontekstach urzędowych języki walencki i kataloński są uznawane za te same języki.
W Walencji język ten jest wymagany na wielu stanowiskach, szczególnie w administracji czy szkolnictwie. Aby podjąć pracę w takich instytucjach, musimy posiadać certyfikat potwierdzający naszą znajomość tego języka.
Wyrażenia i słownictwo:
j. walencki – j. hiszpański – j. polski
👉 Em dic … – Me llamo … – Nazywam się …
👉 Quina hora és? – ¿Qué hora es? – Która jest godzina?
👉 bona sort – buena suerte – powodzenia
👉 gos – perro – pies
👉 ulls – ojos – oczy
👉 pare – padre – tata
👉 mare – madre – mama
Źródła, z których korzystałam, tworząc ten wpis:
https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_hiszpa%C5%84ski
https://pl.wikipedia.org/wiki/Rozmieszczenie_geograficzne_j%C4%99zyka_hiszpa%C5%84skiego
http://www.lamoncloa.gob.es/documents/constitucion_es1.pdf
http://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2015/10/Hiszpania_pol_300612.pdf
https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_baskijski
https://turismovasco.com/pais-vasco/palabras-vasco-euskera/
https://www.kandk.edu.pl/kilka-faktow-o-jezyku-galicyjskim/
https://www.17-minute-world-languages.com/es/catal%C3%A1n/
https://www.cosasdevalencia.es/leccion-de-valenciano-basico/
https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_walencki
https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_galicyjski
https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_katalo%C5%84ski